Historia Zakładowej Służby Ratowniczej ISD Huta Częstochowa
Początki
Historia jednostki rozpoczyna się 15 czerwca 1900 roku, kiedy to powstał komitet założycielski przyszłej straży ogniowej. Po uzyskaniu zgody na utworzenie organizacji od generała – gubernatora Piotra Albiedynskiego, przystąpiono do formowania struktur straży. Miało to miejsce od 1902 roku. Do jej zadań miało należeć zabezpieczenie przeciwpożarowe obiektu oraz jego rejonów. Wybudowano pierwszą drewnianą strażnicę, w której składowano wyposażenie. Wkrótce uformowano Ochotniczą Straż Ogniową, której Naczelnikiem od 1910 roku mianowany został Tomasz Szwejkowski.
Straż dysponowała specjalnymi zaprzęgami konnymi, które służyły do transportu pomp ręcznych oraz beczek z wodą. W okresie XX-lecia międzywojennego stopniowo postępował proces motoryzacji jednostki, konie zastąpiono samochodami. Do 1939 roku w podziale bojowym jednostki znalazły się: dwa autopogotowia, samochody ze zbiornikiem wodnym o poj. 2500 l oraz 3000 l, samochód rekwizytowy oraz samochód osobowy. Ponadto obok używanych dotychczas pomp ręcznych, pojawiły się pierwsze motopompy.
Rozwój jednostki przerwał wybuch II Wojny Światowej.
Po zakończeniu działań zbrojnych w 1945 roku przystąpiono do odbudowy i rozbudowy głównych zakładów przemysłowych w Polsce w tym Częstochowskiej Huty. Rozwojowi uległ również organ ochrony przeciwpożarowej.
Struktura Organizacyjna, baza lokalowa oraz wyposażenie
W latach 40 jednostka nadal posiadała status Ochotniczej Straży Pożarnej. Zmiany nastąpiły w 1949 roku, kiedy to nastąpiło przekształcenie w „Zawodową Straż Pożarną Huty im. Bolesława Bieruta w Częstochowie”. Również w tym samym roku oddano do użytku nową, murowaną strażnicę, w której było wystarczająco miejsca na potrzebny sprzęt.
W podziale bojowym jednostki znalazły się nowe wozy bojowe produkcji krajowej, takie jak: GM-8 – Star 20, GBM 2/8 – Jelcz 002, oraz GBAM 2/8+8 – Jelcz 028.
Zakupiono nowe motopompy oraz sprzęt potrzebny do prowadzenia akcji ratowniczych. W 1952 roku stanowisko komendanta ZZSP objął oficer pożarnictwa Zbigniew Juda, który funkcję tą piastował aż do 1985 roku.
Przez kolejne lata zawodową straż doposażano w coraz nowocześniejszy sprzęt. W 1970 roku w podziale bojowym znalazł się pierwszy ciężki samochód gaśniczy wodno – pianowy Tatra 138 CAS 32, a dwa lata później drabina samochodowa DL-30 na podwoziu IFA W50L.
W 1975 roku jednostka została przemianowana w Zakładową Zawodową Straż Pożarną Huty im. B. Bieruta w Częstochowie.
Przełom w kwestii usprzętowienia przyniosły lata 80, wtedy wówczas podział bojowy zasiliły m.in.: średni samochód gaśniczy wodno – pianowy Jelcz 005, nowsza wersja posiadanej dotychczas Tatry, lekki samochód gaśniczy Żuk oraz DWP 2400 Total. Zakupy te pozwoliły na zwiększenie sił i środków jednostki oraz podwyższenia zdolności operacyjnej.
Razem ze zwiększającym się wyposażeniem zmianom uległy stany etatowe, które w szczytowym okresie osiągnęły obsadę 78 etatów. W 1985 roku na stanowisko komendanta powołano ppłk. poż. inż. Sławomira Tranowskiego.
ZZSP Huty była jednostką kat. „B” w sile kompanii wzmocnionej plutonem.
- Do 1988 roku ZZSP dysponowała następującymi samochodami (wraz z przyczepami):
- 2x – GBA 2,5/16 – Jelcz 005
- GCBA 6/32 – Tatra 148 CAS 32 (od 1982 r.)
- SD-30 – IFA W50L
- GLM-8/SLKw – Żuk A15
- SLOp – Polski Fiat 125p
- APL 200 – Meteor Hi-Ex 200 SAP
- DWP 2400 – Total
Po 1988 roku nastąpiła stopniowa wymiana sprzętu w wyniku, której w podziale bojowym znalazły się m.in.: ciężki samochód gaśniczy – Jelcz 004M oraz średni – Jelcz 005M.
Działalność Operacyjna
Głównym obszarem działalności jednostki były tereny Huty, a także instalacji znajdujących się w jej obrębie. Specyfika zakładu spowodowała, że ZZSP podejmowała interwencje m.in.: w środku rozległych hal Walcowni Blach Grubych, Stalowni oraz pozostałych obiektów Huty. Niekiedy zdarzało się, że pożar ogarniał instalacje hutnicze znajdujące się na zewnątrz. Do największych akcji gaśniczych, z jakimi przyszło się zmierzyć strażakom z ZZSP na terenie zakładu były m.in.:
- Pożar zbiornika z mazutem, do którego doszło w lutym 1980 roku, w akcji jego gaszenia brały udział zastępy z ZZSP oraz SiŚ z miejskich oddziałów ZSP.
- Rozległy pożar dachu walcowni blach grubych z 23 września 1984 roku, w którym uczestniczyły praktycznie wszystkie zastępy z ZZSP wsparte przez SiŚ z miejskich oddziałów ZSP i jednostek z terenu Województwa.
- Pożary tuneli kablowych w latach 1984 – 1990
- Pożar taśmociągu na terenie aglomerowni w 1990 roku
Ponadto jednostka swoim obszarem operacyjnym obejmowała dzielnice: Raków, Zawodzie – Dąbie, Błeszno oraz częściowo Ostatni Grosz i Wrzosowiak.
W razie większych zdarzeń była dysponowana również poza swój rejon operacyjny i uczestniczyła m.in. w: gaszeniu różnorodnych pożarów zabudowań miejskich, działaniach ratowniczych po wycieku amoniaku w Chłodni Składowej w 1988 roku, akcji gaśniczej przy pożarze najstarszej części Klasztoru Jasnogórskiego w sierpniu 1990 roku oraz w wielu innych zdarzeniach, których wymienić tu nie sposób.
Podział Bojowy jednostki w latach 1988 – 1995 przedstawiał się następująco:
- GCBA 6/32 – Jelcz 004M
- 2x – GBA 2,5/16 – Jelcz 005
- GCBA 6/32 – Tatra 148 CAS 32
- SD-30 – IFA W50L
- SRt – Iveco Magirus 120-19 RW-2 Kran
- GLM-8/SLKw – Żuk A15
- SLOp – Polski Fiat 125p
- APL 200 – Meteor Hi-Ex 200 SAP
- DWP 2400 – Total
Manewry, zawody oraz uroczystości
Jednostka uczestniczyła również w wielu manewrach organizowanych na terenie Huty jak i również poza nią. Strażacy pokazywali oraz doskonalili swoje umiejętności wspólnie z jednostkami ZSP oraz ZZSP. Do lat 90 w posiadaniu ZZSP znajdowało się boisko wraz ze wspinalnią, które służyło do ćwiczeń i pokazów. Odbywały się tam również zawody sportowo – pożarnicze zakładowych straży pożarnych, w których niejednokrotnie strażacy z Huty zajmowali wysokie miejsca na podium oraz zdobywali wiele wyróżnień.
Zakładowa straż pożarna w ostatniej dekadzie XX wieku
Zmiany polityczne i gospodarcze po 1989 roku przyczyniły się do całkowitej przebudowy systemu ochrony przeciwpożarowej w Polsce. W Częstochowie proces ten sprawił że z mapy miasta zniknęło kilka jednostek zakładowych, które uległy przekształceniu lub zlikwidowaniu.
ZZSP Huty przetrwała okres reformacji i rozpoczęła działalność jako Zakładowa Straż Pożarna Huty Częstochowa. Taki stan rzeczy utrzymywał się 1999 roku, kiedy nazwę zmieniono na Wydział Ratownictwa Pożarowego i Gazowego Huty Częstochowa. Jako Zakładowa Służba Ratownicza jednostka funkcjonuje od sierpnia 1999 roku.
W tym czasie stanowisko komendanta obejmowali kolejno: kpt. poż. Włodrzimierz Solnicki oraz ppor. poż. Kazimierz Baran.
Lata 90 to również dekada ostatnich większych zakupów dla potrzeb Zakładowej Straży. W 1990 zarząd Huty zakupił średni samochód ratownictwa technicznego z żurawiem Iveco Magirus 120-19 RW-2 Kran, który był pierwszym tak nowoczesnym na owe czasy pojazdem w województwie częstochowskim, w 1996 roku Tatra 148 została zastąpiona przez fabrycznie nowy ciężki samochód gaśniczy wodno – pianowy Jelcz 014R. Dzięki nabytemu wyposażeniu gotowość bojowa jednostki wzrosła.
Epilog
Od 2006 roku huta funkcjonuje pod nazwą „ISD Huta Częstochowa”, co było spowodowane jej przejęciem przez Związek Przemysłowy Donbasu. Rozpoczął się proces restrukturyzacji. Ochronę przeciwpożarową obiektów huty tworzyła dalej zakładowa straż pożarna, która funkcjonowała jako Zakładowa Służba Ratownicza ISD Huta Częstochowa.
Niestety jednostka straciła swój dawny rejon operacyjny przez co bardzo rzadko wyjeżdżała do akcji poza teren zakładu. Do jej głównych zadań należało zabezpieczenie prac pożarowo niebezpiecznych wykonywanych na hucie. Strażacy pracujący w ZSR byli fachowcami, którzy niejednokrotnie podczas akcji ratowniczo – gaśniczych prowadzonych razem z PSP pokazywali poziom swojego wyszkolenia. W chwili likwidacji ZSR, ostatnim dowódcą jednostki był Krzysztof Janas.
ZSR ISD Huta Częstochowa została zlikwidowana z dniem 1 sierpnia 2015 roku. Zakończyła erę Zakładowych Straży Pożarnych miasta Częstochowy oraz powiatu.
Powyższy artykuł został napisany w oparciu o wspomnienia byłego komendanta ZSR – Kazimierza Barana, informacje pozyskane z ZSR, oraz wiedzy własnej.
Dziękujemy za okazaną pomoc Panom – Krzysztofowi Janasowi, Kazimierzowi Baranowi oraz Iwo Mandryszowi.
Michał Figzał, Kamil Dąbrowski – 2015