W 2022 roku obchodzimy jubileusz jednej z najpoważniejszych zmian w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej, jaka została wprowadzona w Polsce po 1989 roku. Mowa tu o utworzeniu Państwowej Straży Pożarnej.

W myśl ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej zorganizowano zawodową, umundurowaną i wyposażoną w specjalistyczny sprzęt formację, przeznaczoną do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami. Utworzenie PSP przyniosło za sobą również wiele zmian organizacyjnych.

W całym kraju istniejące dotychczas Komendy Wojewódzkie oraz Rejonowe Straży Pożarnych zostały zastąpione odpowiednio: Komendami Wojewódzkimi PSP oraz Komendami Rejonowymi PSP. Funkcjonujące Zawodowe Straże Pożarne zostały przemianowane na Jednostki Ratowniczo – Gaśnicze PSP. Dość charakterystyczną cechą wprowadzonych zmian było też przejęcie wybranych jednostek Zakładowych Zawodowych Straży Pożarnych przez Państwową Straż Pożarną. Najczęściej odbywało się to na zasadzie powoływania nowej JRG na bazie sprzętowej oraz kadrowej ZZSP. Proces ten trwał stopniowo, a w województwie częstochowskim taka sytuacja miała miejsce tylko w przypadku ZZSP Zakładów Przemysłu Bawełnianego „Ceba”.

Za formalny początek Państwowej Straży Pożarnej uznaje się 1 lipca 1992 roku. Wtedy wówczas m.in. powołane zostały nowe jednostki organizacyjne, o których wspomniano wyżej. W województwie częstochowskim reforma przedstawiała się następująco:

Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Częstochowie

Komenda Rejonowa PSP w Częstochowie 

• Jednostka Ratowniczo – Gaśnicza PSP nr 1^ w Częstochowie (utworzona na bazie ZZSP ZPB „Ceba”)
• Jednostka Ratowniczo – Gaśnicza PSP nr 2^ w Częstochowie (utworzona na bazie III Oddziału ZSP)
• Jednostka Ratowniczo – Gaśnicza PSP nr 3^ w Częstochowie (utworzona na bazie I Oddziału ZSP)

Komenda Rejonowa PSP w Kłobucku

• Jednostka Ratowniczo – Gaśnicza PSP w Kłobucku
• Jednostka Ratowniczo – Gaśnicza PSP w Pajęcznie (likwidacja KRSP Pajęczno)

Komenda Rejonowa PSP w Koniecpolu

• Jednostka Ratowniczo – Gaśnicza PSP nr 6* w Koniecpolu

Komenda Rejonowa PSP w Lublińcu

• Jednostka Ratowniczo – Gaśnicza PSP w Lublińcu

Komenda Rejonowa PSP w Myszkowie

• Jednostka Ratowniczo – Gaśnicza PSP w Myszkowie

Komenda Rejonowa PSP w Oleśnie

• Jednostka Ratowniczo – Gaśnicza PSP w Oleśnie

Wojewódzki Ośrodek Szkolenia PSP w Częstochowie

^ – Obecne numery JRG na terenie miasta Częstochowy skrystalizowały się dopiero pod koniec lat 90.

* – W latach 90 występowały nieco inne oznaczenia cyfrowe poszczególnych JRG na terenie województwa, co było prawdopodobnie ustalone przez KW PSP. Nie wszystkie numery udało się ustalić. Na przykład JRG PSP w Koniecpolu otrzymała numer 4 dopiero w 1999 roku.

 

Kadra oraz wyposażenie

Pierwszym Komendantem Wojewódzkim PSP w Częstochowie został mianowany st. kpt. Jerzy Małolepszy. Jego zastępcą został bryg. Marek Niedziela.

Komendantem Rejonowym PSP w Częstochowie mianowano bryg. Jerzego Szydłowskiego, a stanowisko zastępcy objął mł. bryg. Paweł Zasępa (wcześniejszy komendant Zakładowej Zawodowej Straży Pożarnej PKP Częstochowa).

Dowódcami JRG zostali:

• JRG nr 1 – kpt. Roman Soluch
• JRG nr 2 – mł. bryg. Zbigniew Pyka
• JRG nr 3 – st. bryg. Stefan Gawroński

W KR PSP Częstochowa służbę pełniło 16 strażaków w następujących sekcjach:

• Sekcja ds. liniowych w tym RSK – 6 strażaków
• Sekcja ds. kontrolno – rozpoznawczych – 3 strażaków
• Sekcja ds. administracyjno – szkoleniowych – 2 strażaków
• Sekcja ds. kwatermistrzowsko – finansowych – 3 strażaków

Natomiast w Jednostkach Ratowniczo – Gaśniczych pełniło służbę łącznie 166 strażaków.

Z chwilą utworzenia PSP baza sprzętowa strażaków na terenie województwa częstochowskiego nie różniła się zbytnio od tego, która używana była przed 1992 rokiem. Podstawowe samochody wyjazdowe stanowiły nadal GBA 2,5/16 – Jelcz 005/005M, GCBA 6/32 – Jelcz 004/004M, GLM/GLBA – Żuk, SLOp – FSO 1500/Polonez itp. Wyjątek stanowiła Częstochowa, która w czerwcu 1991 roku wzbogaciła się o samochody ratowniczo – gaśnicze zabudowane przez firmę Iveco – Magirus.

Jeżeli chodzi o samochody specjalistyczne można tu wymienić np.:

• samochody specjalne z drabinami hydraulicznymi – SD-30 – Jelcz 420/Magirus, SD-30 – Magirus Deutz 150D11F/Magirus, SD-37 – Jelcz 415/Metz (jeden z trzech egzemplarzy w Polsce), SD-30 – IFA W50L/VEB
• samochody specjalne z podnośnikiem hydraulicznym – najczęściej SH-18 – Bumar PM-18P na podwoziach Star 200 i Star 266.
• ciężkie zestawy do transportu środków gaśniczych – naczepy CN18-O/N produkcji Metalchem Kościan z ciągnikami siodłowymi Jelcz 317 i Jelcz 417.
• samochody gaśnicze proszkowe – GPr-1500 – Star A29 KZWM, GPr-3000 – Jelcz 315M KZWM+Total (jeden z dwóch w Polsce)
• samochody ratownictwa technicznego – początkowo były to konstrukcje oparte na samochodach Żuk (przykład z Częstochowy), FSO 125p, Polonez Truck czy też na większych – np. Star 266. 
• samochody dowodzenia i łączności – Żuk A1507 WZŁ, Star 266 WZŁ (AUM 117).

Pomimo posiadania wyposażenia, które pochodziło głównie z lat 80, Państwowa Straż Pożarna realizowała postawione przed nią cele, będąc doposażaną w coraz nowocześniejszy sprzęt z kolejnymi latami. W 1992 roku nowo utworzoną formację czekało kilka poważnych wyzwań. Można wymienić największe pożary lasów na terenie województwa częstochowskiego, do których doszło w Kamińsku (10 sierpnia 1992 r., ok. 470 ha lasu) oraz w okolicach Srocka. Wydzielone Siły i Środki z terenu województwa częstochowskiego brały również udział w gaszeniu pożaru lasu w rejonie Kuźni Raciborskiej.

Pomimo początkowych trudności Państwowa Straż Pożarna w województwie częstochowskim stała się dobrze wyposażoną oraz wyszkoloną formacją, która gotowa jest do prewencji i walki z pożarami oraz pozostałymi zagrożeniami. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie poświęcenie ludzi, którzy tą formację tworzyli i tworzą nadal. To przede wszystkim im należą się podziękowania.

Artykuł został stworzony na podstawie informacji oraz materiałów pozyskanych dzięki uprzejmości Komendy Miejskiej PSP w Częstochowie, a także przy wsparciu źródeł internetowych (MyVirtualMuseum – profil Pana Andrzeja Wojtacha, serwis prl998.pl, serwis osp.pl) oraz wiedzy własnej autora. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek nieprawidłowości lub uwag do tekstu, autor prosi o kontakt poprzez media społecznościowe portalu 112Częstochowa.